Teleurstelling, een verrassende emotie!

“Teleurstelling wordt als iets kwalijks gezien. Een ondoordacht vooroordeel. Waardoor anders dan door teleurstelling, komen we er achter wat we hadden verwacht en gehoopt? En waardoor anders dan door die ontdekking zouden we tot zelfkennis moeten komen? Hoe zou iemand dus zonder teleurstelling helderheid over zichzelf kunnen krijgen?”

Dit stelt Pascal Mercier in zijn boek ‘de Nachttrein naar Lissabon’.

Conflict begint vaak bij teleurstelling, bij de constatering dat iets niet gaat zoals we dat hadden verwacht en we de schuld daarvoor afschuiven op een ander.


De teleurstelling kan op ons zelf slaan, bijvoorbeeld omdat we niet in staat bleken iets te volbrengen zoals het lopen van een halve marathon. Teleurstelling kan ook slaan op een ander, omdat die een verwachting niet waarmaakt. In beide gevallen ervaren we een ongemakkelijk gevoel en daar willen we vanaf. We leggen de oorzaak en schuld dan buiten onszelf, opdat we ermee om kunnen gaan. In vaktermen: projectie en attributie.

“Ik heb het niet leuk op mijn werk, omdat mijn baas vervelend is door mij steeds op mijn functioneren aan te spreken”, is natuurlijk een veiliger weg dan zoals Mercier schrijft: ‘je teleurstelling te onderzoeken om helderheid over jezelf te krijgen’. Door reflectie tot de ontdekking komen dat je baas niet vervelend is maar gelijk heeft is namelijk veel pijnlijker. Het gevaar met het toeschrijven van teleurstelling aan de eigenschappen of gedrag van een ander (managers zijn irritante eikels) is dat die zich gaat verdedigen. Het conflict is dan geboren. De communicatie verslechtert en de aansluiting van achterban of advocaten verergert de situatie en uiteindelijk vraagt een ieder zich af waar het nou eigenlijk om was begonnen. Mercier stelt dat ‘je door teleurstelling jezelf beter kan leren kennen’.
Die reflectie is uitermate zinvol bij het oplossen van conflict, maar vraagt in het heetst van de strijd begeleiding en coaching.

Het vertalen van teleurstelling in het toeschrijven van schuld, is uiterst ingeburgerd. Dat blijkt wel uit de definitie die STECKR, de Stichting Expertise Centrum Re-integratie hanteert om arbeidsconflict te definiëren:
“Twee individuen, een groep of twee groepen, binnen de grenzen van een arbeidsorganisatie hebben een arbeidsconflict als tenminste een van de partijen vindt dat de andere partij haar dwarsboomt of ergert”.

Het denken in termen van ‘de ander’ (projectie) en dat die ander je dwarsboomt (bias van de beschuldiger) maakt dat emoties als onderdeel van het conflict in beeld komen en een rol gaan spelen in het reguleren van de sociale interactie tussen partijen, zowel voor de persoon die ze voelt als voor de persoon die ze waarneemt Frijda & Mesquita, (1994). Zo is angst een sterke emotie, die zeker in een arbeid- of relatieconflict bovenkomt als het verliezen van een baan of partner kansrijk wordt. Angst activeert defensiemechanismen als: repressie, ontkenning, projectie, rationalisatie en intellectualisering maar jaagt ook woede aan. Woede is een sterke indringende , maar ook besmettelijke emotie waarvan bekend is dat het als trigger werkt in de escalatie van conflict Worcel, Shields & Paterson, (1999). Teleurstelling komt voort uit de emotie ‘bedroefdheid’ en onder invloed van die negatieve gevoelens, gaat iemand vaak nog een stapje verder dan objectief genomen gerechtvaardigd is Dunn & Sweitzer, (2005). Zo kunnen zelfs wraak gevoelens gaan spelen. “Ik ten onder, dan jij ook!” .

Pas als één der partijen zich weet te beheersen en weer rationeel oplossend gedrag gaat vertonen kan de communicatie worden hersteld en op elkaars belangen worden ingegaan. Dit vraagt veel van mensen omdat het toeschrijven van de schuld aan de ander is nu eenmaal makkelijker dan reflectie.

Goed dus dat er Nationaal Mediators zijn die dit proces kunnen ondersteunen.