“Meer arbeidsconflicten
bij overheid door bezuinigingen” , kopte het AD onlangs. Volgens
rechtsbijstandverzekeraar en juridisch dienstverlener Arag groeit het aantal arbeidsconflicten
binnen overheidsafdelingen snel. Uit recente cijfers blijkt dat het aantal
zaken met 25% is gestegen t.o.v. 2010 [1]
Direct gevolg van de crisis en de daaruit volgende reorganisaties bij de
overheid. Waar de afgelopen jaren de burger al lang bewust werd van een
blijvende crisis brengen de gedwongen ontslagen bij de overheid de nare gevolgen
wel heel erg dichtbij voor veel ambtenaren. Het kabinet Rutte kondigde vorig
jaar aan 6,5 miljard te willen bezuinigen in de publieke sector. Abvakabo FNV
meent dat we dan toch al gauw praten over een verlies van 110.000 banen. Vooral
het personeel van Defensie voelen de drastische bezuinigingen van Minister
Hillen, maar ook bij de zorg en het onderwijs neemt men gauwer afstand van
personeel en nemen de geschillen rap toe. Het zijn vooral conflicten over herwaardering
van functies, wegbezuinigen van arbeidsplekken en verandering van
standplaatsen. Wellicht goed nieuws voor de mediation branche, maar in welke
mate heeft een mediator nog een toegevoegde waarde in een arbeidsconflict in de
ambtenarij?
“De ontslagrondes zorgen voor angst en veelonzekerheid onder de medewerkers”, observeert Fenke van Norel, senior ambtenarenrecht bij Arag:” Vaak wordt er niet helder gecommuniceerd over wat er staat te gebeuren, wat leidt tot conflicten”.
Bij de overheid roept
men wel vaker dat het mes in het ambtenarenapparaat moet, maar dit jaar is het
menens. Voorzitter Reginald Visser van
vakbond CMHF [2] signaleert de groeiende onvrede op de werkplek:
“Onder druk van de
bezuinigingen verharden de verhoudingen in de werkrelaties. Steeds minder
mensen moeten meer werk doen. Dat zorgt voor conflicten op de werkvloer”. Kortom
trouble in paradise. Waar vroeger een
ambtenaar een baan voor het leven had, wordt ook dit laatste bastion van
sociale zekerheid onderuit gehaald.
Wat is die speciale
status nu eigenlijk en wat zijn de arbeidsrechtelijke verschillen tussen een
burger van een ambtenaar [3] ?
Het ambtenarenrecht lijkt op sommige
punten op het arbeidsrecht, maar is eigenlijk een rechtsgebied op zich. Het is
nog het best te vergelijken met bestuursrecht. Bij ambtenaren spreekt men ook
niet over een arbeidsovereenkomst, maar over een aanstelling. Met deze
rechtshandeling wordt iemand tot ambtenaar benoemd. Verder wordt er gesproken
over besluiten. In geval van een besluit moet een persoon tot wie het besluit
gericht is bezwaar of beroep aantekenen. Een besluit is een schriftelijke
beslissing van de overheidsinstelling. Enkele voorbeelden van besluiten zijn:
herplaatsingbesluit, schorsing, disciplinaire maatregel, ontslagbesluit,
salarisbesluit en officiële beoordelingen. Het belangrijkste
materiële verschil tussen de ambtelijke rechtspositie en die van werknemers met
een arbeidsovereenkomst ligt op het gebied van het ontslagrecht. Het meest in
het oog springende verschil wordt daar gevormd door het feit dat het private
arbeidsrecht een ‘open stelsel’ van ontslaggronden kent, en dat het ambtenarenrecht
een ‘gesloten stelsel’ van ontslaggronden heeft. Er is een limitatieve
opsomming van de gronden waarop een ambtenaar kan worden ontslagen [4].
Wanneer er meerdere besluiten en
meerdere bezwaren naast elkaar lopen kan het ambtenarenrecht ingewikkeld
worden. Vergeet een ambtenaar bijvoorbeeld bezwaar te maken, dan wordt het
besluit onaantastbaar. Het is dus erg belangrijk op tijd deskundig advies in te
winnen bij een specialist.
Terug naar de mediator. Kan hij specifieke emoties
verwachten bij een ontslagprocedure in de ambtenarij? NMI mediators Hans Buis
en collega Karin Blekkingh
trainen al jaren vele ambtenaren, zowel bij gemeenten als bij
provincies en constateren dat arbeidsconflicten binnen de overheid niet zo heel veel
anders worden beleefd dan reguliere arbeidsconflicten.
Hans Buis: “De emoties, de zorgen, de angsten over hoe nu
verder, de kwetsing ook, het is allemaal inwisselbaar. Een belangrijk
rechtspositioneel verschil is dat je als ambtenaar bij ontslag recht hebt op
een aanvullende en bovenwettelijke uitkering. Dat maakt dat je (tenzij
strafontslag) financieel niet direct zorgen hoeft te hebben. Ik merk niet dat
ambtenaren minder goed met stresspatronen kunnen omgaan dan niet ambtenaren.
Laat ik het zo zeggen: een arbeidsconflict vliegt zowel de ambtenaar als de reguliere
werknemer naar de keel met alle gevolgen van dien”.
Wel merkt hij een verschil in de beleving per
generatie:
“Wat ik wel merk, maar dat geldt voor beide soorten
werknemers, dat jongere medewerkers eerder geneigd en in staat zijn op eigen
initiatief de regie terug te pakken. Dat doen ze dan door elders een
functie te aanvaarden. De oudere werknemer rekent vaker, in de zin van hoeveel
jaar nog, etc. Mijn inschatting is dat dit gedrag gaat afnemen doordat veel
baby-boomers de dienst verlaten”
Buis constateert nog een andere positieve tendens:
“Wat ik ook zie is de tendens dat sommige
gemeenten door hun personeelsbeleid het imago van een ambtenaar, namelijk
saai, suffig en een grijze muis, van zich af schudden. Kenmerk van zo'n
fris personeelsbeleid is dat de mens en zijn kwaliteiten centraal staan en
niet zijn diploma's, leeftijd, functieschaal, uitloopschaal, automatische
periodieken reeks en dergelijke mechanismen.
Daardoor stromen jongeren de ambtelijke domeinen
binnen met lef, durf en eigen initiatief. Die groep is helemaal niet bezig met
pensioen en ijzersterke arbeidsvoorwaarden van de wieg tot het graf. Die willen
gewoon lekker werken en als dat niet bevalt, gaan ze gewoon iets anders doen.
Heerlijk”.
Tenslotte meent Buis dat het mediationproces wordt
geholpen als je de taal van ambtenaren en bestuurders spreekt: “Karin en ik hebben het grote voordeel dat wij, door
onze jarenlange praktijk ervaring binnen de gemeenten, de taal van de
ambtenaren en het bestuur spreken. Verder zijn wij naast ervaren mediators, ook
succesvolle trainers. Een combinatie die, vinden wij en met ons vele
cursisten, tamelijk uniek is”.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten