Het is maar hoe je kijkt!

De ramp met de Costa Concordia maakt weer eens duidelijk hoe een intense gebeurtenis allerlei verhalen oplevert als het gaat om de schuldvraag. Wat vooral doorwerkt is het hanteren van perspectief, externalisatie en stereotypering. Zij spelen een rol in de confrontatie van betrokkenen met de buitenwereld en zichzelf en de behoefte om iets te doen met de gevoelens van angst die daarbij spelen. Eigenlijk gebeurt er niet veel anders dan bij een echtscheiding of arbeidsconflict. Meestal ligt 'de schuld' bij de ander, zo vindt men en zoeken mensen naar bewijs dat dit zo is.

De Kapitein van de Costa Concordia is voor velen een lafaard door het schip te verlaten. Of dat zo is moet nog worden bewezen, maar mensen sluiten zich nu eenmaal graag aan bij de algemene opinie, ook al is er nog geen bewijs, omdat ze anders misschien alleen komen te staan. Vanuit het gezichtspunt van de kapitein kon hij de evacuatie vanuit een reddingsboot beter coördineren, omdat er chaos was ontstaan. Zeg maar een soort helikopterview maar dan vanaf het water. Daar is iets voor te zeggen, maar omdat wij in romans hebben geleerd dat een kapitein met het schip ten onder dient te gaan is hij dús een lafaard. Maar, wellicht is hij een excellent manager die afstand neemt van het probleem om daarna beter te kunnen handelen? Er lagen immers mensen in het water en die verzuipen eerder dan mensen die nog aan dek staan terwijl de boot op een rots vastligt......Het is maar hoe je kijkt. Maar omdat er 'een geluidsopname' is van een 'coastguard' medewerker die zonder enig beeld de kapitein uitscheldt dat hij terug moet aan dek, (hoe doe je dat bij een cruiseschip?) hebben wij als buitenstaanders de munitie om hem publiekelijk af te maken en doen we dat!

Maar wie stelt nu eens de vraag wie er op dat moment verantwoordelijk was? Wie stond er op de brug? De 2e man aan boord is ook in de rang van kapitein! Wie had die avond dienst?

Omdat de schuld natuurlijk wel duidelijk moet zijn gaan we de schuldenaar daarom uitvergroten. De kapitein is een Italiaan dús was hij meer geïnteresseerd in de vrouwtjes dan zijn zinkende schip en ging hij met een danseresje nog even uitgebreid ‘dineren’, zo gaat het verhaal. En ja, ....Italianen zijn niet te vertouwen.

Angst is een krachtige emotie. Het wakkert allerlei defensief gedrag aan. De schuld krijgen wil niemand, dus schuiven we die van ons af naar een ander. Mooi gezegd we externaliseren het probleem. En om dat aannemelijk te maken dichten we die ander allerlei minder goede eigenschappen toe. De kapitein was dus ook nog dronken! Misschien was het wel zijn vrije avond en had hij alle recht om een paar borrels te drinken? Zo'n cruiseschip heeft immers een uitgebreide officierenstaf.

Dan is er nog het perspectief van de achterban. Zijn dorpsgenoten laten hem niet vallen. Ze zeggen hem te kennen en dat het een prima vent is. Ze blijven achter hem staan. Maar, ook zij waren niet aan boord van het schip. Waarom doen ze dit dan? Omdat ze indirect zelf worden aangevallen! Hij is één van hen en als één van de groep wordt aangevallen wordt daarmee de gehele groep aangevallen. Deze mensen kennen hem te goed om een karikatuur van hem te maken zodat het makkelijker wordt hem te laten vallen.  Dat doen zij dus niet en gaan achter hem staan omdat ze anders zichzelf laten vallen.

Het gezichtspunt van de danseres wil niemand horen. Dit terwijl zij met de kapitein zou hebben ‘gedineerd. Zij wordt in de media niet als een mevrouw met een gedegen opleiding in de entertainmentindustrie neergezet maar als 'danseresje'. Waarom? Omdat het beter uitkomt in de stereotypering van de schuldenaar’ en bijdraagt aan diens karikatuur. De machtige kapitein die misbruik maakt van een ondergeschikt klein danseresje...de schoft. Toch gaf zij voor de camera's haar mening. Omdat zij idolaat van de kapitein is? Of omdat zij er bij was en iets anders zag dan wat iedereen die er niet bij was vindt? We zullen het voorlopig niet weten. Onderzoek zal het uitwijzen en misschien is hij inderdaad fout.

Maar één vraag nog, zal de kapitein ooit nog wat anders zijn dan een dronken, van danseresjes misbruik makende vluchtende lafaard ? Ook als het beeld na onderzoek genuanceerder blijkt te liggen?

Een mediation bij zo’n ramp ligt niet direct voor de hand. Maar geprojecteerd op andere conflicten ligt er wel een vergelijk. Bij een relatieconflict dichten partners elkaar ook van alles toe en kiest de familie meteen de zijde van 'de warme kant'. Ze roepen dan dingen als 'dat heb ik altijd al gevonden' en plakken direct allerlei kleine dingen uit het verleden op 'de koude kant'. De mediator helpt weer de nuance boven te krijgen en de belangen waarom men zich zo hardnekkig verdedigt, zodat de werkelijkheid kan worden besproken. Het verkennen van perspectieven is daarbij heel belangrijk. Ofwel: “het is maar hoe je kijkt!”